Sagnir frá Ítalíu frá 1802 segja að kastaníuhnetur hafi verið helsta fæða á ákveðnum stöðum og í ítölskum annálum frá 1879 segir að þjóðin hafi lifað á kastaníuhnetum í sex mánuði vegna uppskerubrests á korni.
Vinsældir kastaníuhneta drógust verulega saman á nítjándu og tuttugustu öld þar sem þær höfðu orð á sér að vera fátækrafæða og var sagt að kastaníuhnetubrauð hefaði sig illa.
Sett var í gang sérstakt átak árið 2015 til að varðveita sögu, menningu og landslag sem tengist kastaníutrjám og afurðum þeirra í Serchio dalnum. Geirinn hefur upplifað erfiðleika og er ekkert lát á því. Segja má að ræktun hafi nánast lagst af bæði vegna loftslagsbreytinga og lífsstílssbreytinga. Auk þess hafa sveppasýkingar haft áhrif á trjáheilsuna og fyrir nokkrum árum gerðu skordýr sem leggjast sérstaklega á kastaníutré mikinn skaða. Því var mætt með því að kynna til sögunnar önnur skordýr sem þrífast á skaðvaldinum, í stað þess að eitra eða álíka.
Þessu átaki er ætlað að efla kastaníuræktun og afurðir en einnig að endurvekja menninguna og kynna út frá fræðslu- og listrænum sjónarmiðum. Möguleiki er að ættleiða kastaníutré fyrir litlar 75€ á ári.
Algengasta trjátegundin í ræktun er castanea sativa. Ræktun kastanía hefur viðhaldist í Mugello-dal sem er rétt norður af Flórens á meðan átakinu er ætlað að blása lílfi í ræktun og afurðaframleiðslu í Serchio dalnum. Mugello hefur notið verndar Evrópusambandsins frá 1996. Sagt er að Mugello-kastaníuhnetur flysjist auðveldlega, þær séu sætar á bragðið, með vanillukeim og lausar við fnyk af myglu og mold.
![](https://static.wixstatic.com/media/52b955_239b4cde4d6d4e94a8c2f172ca66c93a~mv2.jpg/v1/fill/w_144,h_96,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/52b955_239b4cde4d6d4e94a8c2f172ca66c93a~mv2.jpg)
Kastaníusögusafnið í Colognora er skemmtilega staðsett safn og þar verður öllum gestum ljóst hversu mikilvægt lífsviðurværi hnetan sú arna var á sínum tíma.
Í Serchio dalnum í Norður-Toskana er hægt að fara í gönguleiðir kastaníuhnetunnar upp um fjöll og firnindi og skoða þessi gefandi tré í þeirra náttúrulega umhverfi og smakka afurðirnar. Einnig hafa verið auðkenndir vegir sem tengja saman söguna og leiða bílandi fólk um söguslóðir.
![](https://static.wixstatic.com/media/52b955_339bea94cd0e439680ab9cdc2dd2cb4b~mv2.jpg/v1/fill/w_147,h_110,al_c,q_80,usm_0.66_1.00_0.01,blur_2,enc_auto/52b955_339bea94cd0e439680ab9cdc2dd2cb4b~mv2.jpg)
Tré og aldin
Kastaníur koma oftast af trjám, einmitt, en geta líka vaxið á lágvöxnum runnum. Kastaníutrén geta náð ríflega 60 metra hæð og eru einstofna tré með trefjarót, stóra krónu og mikinn karakter. Börkurinn er sléttur á ungum trjám en verður hrjúfari viðkomu eftir því sem trén eldast, eins og við mannfólkið.
Aldinið, sem er brúnt að utan en hvítt innan, kallast hneta og er 5-11 cm í þvermáli og er umlukið þyrnóttri kápu sem lítur út eins og ígulker. Í hverju aldini eru oftast 1-3 hnetur ef um marroni hnetur er að ræða sem eru algengastar í Toskana. Sumar tegundir geta innihaldið allt að 7 hnetum.
Afurðir
Neysluhefðir eru ólíkar eftir löndum en á Ítalíu er algengt að marinera kastaníuhnetur í rauðvíni og léttrista áður en þær eru bornar fram. Þurrkað og malað kastaníuhnetumjöl má nota í bakstur og til að búa til pasta og sem sósu- og súpujafnara. Brauð og kökur úr kastaníuhnetuhveiti hafa gott geymsluþol.
Kastaníur er reyndar brúkaðar í allan fjandann. Þær eru einstaklega mjölmiklar og fitusnauðar og ekki skemmir fyrir að þær eru glútenlausar. Þær eru einnig notaðar heilar í marga rétti og koma þá gjarnan í staðinn fyrir kartöflur. Svo eru það náttúrulega karamelíseraðar kastaníuhnetur eða Marron glacé upp á franskan máta. Flestir þekkja líka ristuðu kastaníurnar um jólaleitið á jólamörkuðum í Evrópu. Svo er hunang. súkkulaði, ostur búið til úr kastaníuhentum sem og kastanettur sem eru úr kastaníuvið. Vín- og viskítunnur er gjarnan smíðaðar úr kastaníuvið og auðvitað mikið af húsgögnum og nytjamunum.
Ekki er allar kastaníur ætar og sumar eru einfaldlega hryllilega vondar. Hrossakastaníursem algengar eru í Norður-Evrópu eru alls ekkert lostæti og maður getur fengið verulega í magann á því að borða þær.
Breiðasti trjábolur sem mælst hefur er á kastaníutré við rót eldfjallsins Etnu á Sikiley, sem kallað er Hundrað hesta tréð. Ummál bolsins er 51 metri, þrátt fyrir að hann hafi orðið fyrir miklum skemmdum í gegnum tíðina af völdum eldinga og annarra náttúruhamfara.
Siðir og hjátrú Á Ítalíu var til siðs langt fram á nítjándu öld að borða kastaníuhnetur á allra heilagra messu, fyrstu tvo dagana í nóvember, og að skilja eftir nokkrar hnetur handa hinum framliðnu yfir nóttina.
Eitt af því fyrsta sem ég lærði þegar ég fór að umgangast Ítalíu var sú trú að fyrstu kastaníunni sem verður á vegi þínum að hausti áttu að setja í vasann og geyma hana þar allan veturinn. Hún heldur frá veikindum og kannski veirum sem okkur er ekkert vel við.
Það er vel þess virði að prófa, allavega.